Tylko 17 kobiet jest laureatkami literackiej Nagrody Nobla. Od 1901 roku otrzymało ją zaś 103 mężczyzn. Dysproporcja jest widoczna gołym okiem. I to z Saturna. Zapewne jest to znak, że świat literatury jest zdominowany przez mężczyzn, ale zamiast drążyć temat, skupmy się, by to zmienić. Kobiety, piszmy, by odnosić sukcesy tak spektakularne, jak poniższe laureatki!
Zanim przejdziesz do artykułu, proszę, polub moją stronę na Facebooku – dzięki temu otrzymasz dużo więcej ciekawych treści związanych z literaturą! Z góry dziękuję.
1. 1909 r. Selma Lagerlöf, Szwecja

ThoughtCo
„w hołdzie wielkiemu idealizmowi, błyskotliwej wyobraźni i duchowej przenikliwości, które wyróżniają jej utwory”.
Była nie tylko pierwszą kobietą nagrodzoną Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury, ale też pierwszą członkinią ciała przyznającego tę nagrodę w Akademii Szweckiej. Jej dzieciństwo naznaczyło cierpienie, wynikające z chorych bioder. Była nauczycielką, a jej pierwsza powieść to Gösta Berling. Zaczęła utrzymywać się w całości z pisarstwa od kiedy skończyła 39 lat. Kiedy wybuchła II wojna światowa, przesłała swój noblowski medal do Finlandii, by zaprzyjaźniony rząd mógł zgromadzić pieniądze na walkę z ZSRR. Ostatecznie Finowie poradzili sobie bez tego i odesłali ten hojny podarunek, ale to bardzo poruszający gest, nie uważacie?
2. 1926 r. Grazia Deledda, Włochy

BonCulture
za „poetyckie dzieła, w których z jaskrawą plastycznością opisuje życie jej ojczystej wyspy, a także za głębię w podejściu do ludzkich problemów w całości”.
Tworzyła w nurcie realizmu i dekadentyzmu. Studiowała literaturę na własną rękę i zaczęła pisać bardzo szybko. Zadebiutowała powieścią Kwiaty Sardynii, mając zaledwie 21 lat. Była niezwykle płodną autorką, co roku ukazywało się po kilka jej utworów literackich.
3. 1928 r. Sigrid Undset, Norwegia

Nasjonal Biblioteket
za „niezapomniany opis skandynawskiego średniowiecza”
Po trzynastu latach małżeństwa z artystą-malarzem A.C. Svarstadem została świecką dominikanką i przyjęła imię Olafa. Przed II wojną światową głośno opowiadała się przeciwko rasizmowi i nazizmowi. Kiedy III Rzesza wtargnęła do Norwegii w 1940 r., pisarka uciekła do USA. Po wojnie udało jej się wrócić do ojczyzny. Jej portret widnieje na banknotach o wartości 500 koron norweskich. Ostatnia jej powieść, Madame Dorothea, ukazała się w 1939 roku. Pisarka zmarła dziesięć lat później, mając 67 lat.
4. 1938 r. Pearl S. Buck, USA
za „wspaniały epicki opis życia chińskich chłopów i za biograficzne arcydzieła”
Jej pełne imię i nazwisko to Pearl Sydenstricker Buck. Znana była również pod pseudonimem John Sedges, charakterystycznym dla jej twórczości literackiej skierowanej do najmłodszych czytelników oraz jako Sài Zhēnzhū (w Chinach). Wychowywała się w Chinach, ponieważ jej rodzice byli działającymi tam misjonarzami. Dopiero w wieku 18 lat przyjechała do USA, by studiować. Jej drugim mężem został wydawca jej książek, Richard Walsh. Zadebiutowała mając 38 lat. Jej powieści rozgrywały się w Stanach Zjednoczonych, Chinach, Japonii i Korei. Założyła Welcome House, pierwszy międzynarodowy ośrodek adopcyjny. Aktywnie zabiegała o respektowanie praw człowieka. Fundacja jej imienia działa do dziś.
5. 1945 r. Gabriela Mistral, Chile

Tin House
za „poezję prawdziwego uczucia, czyniącą jej imię symbolem idealistycznych dążeń dla całej Ameryki Łacińskiej”
Urodziła się w bardzo trudno dostępnym rejonie wysokich Andów. W istocie nazywała się Lucila de María del Perpetuo Socorro Godoy Alcayaga, a jej pseudonim artystyczny był syntezą nazwisk dwóch poetów, których podziwiała: Gabriela D’Annunzio oraz Frédérica Mistrala. Była poetką oraz dyplomatką. Aktywnie działała na rzecz oświaty. Zaczęła pracować w zawodzie nauczycielki już jako nastolatka! Pisała teksty dla największych chilijskich gazet. Jej twarz widnieje obecnie na banknocie 5 000 chilijskich peso.
6. 1966 r. Nelly Sachs, Szwecja

The Times of Israel
za „wybitne utwory liryczne i dramatyczne, analizujące los narodu żydowskiego”.
7. 1991 r. Nadine Gordimer, RPA

The Outline
jako ta, która „przez swą wspaniałą epikę stała się wielkim dobrodziejstwem dla ludzkości”.
Córka żydowskich imigrantów z Litwy i Wielkiej Brytanii, wychowana w duchu świeckości, sama deklarująca się jako ateistka. Pisała o konfliktach społecznych i zjawiskach psychologicznych, które były konsekwencją apartheidu w RPA, który starała się zwalczać. Aktywistka, członkini Afrykańskiego Kongresu Narodowego.
8. 1993 r. Toni Morrison, USA

USA News Hub
za to, że „w powieściach charakteryzujących się siłą wizji literackiej i poetyckich wartości, przedstawia najważniejsze problemy amerykańskiej rzeczywistości”.
Urodziła się w rodzinie robotniczej. Uzyskała tytuł magistra literatury amerykańskiej. Jej praca dotyczyła twórczości Virginii Woolf i Williama Faulknera. Pracowała na Uniwersytecie Howarda w Waszyngtonie, a następnie w wydawnictwie Random House na stanowisku redaktora handlowego. Zadebiutowała powieścią The Bluest Eye wydaną przez Holt, Rinehart i Winston w 1970 roku. Historia opowiadała o czarnoskórym dziecku, które dorasta wśród ludzi o rasistowskich poglądach.
9. 1996 r. Wisława Szymborska, Polska
za „poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości”.
Urodziła się w okolicach Kórnika pod Poznaniem. W czasie II wojny światowej, mieszkając w Krakowie, pracowała jako urzędniczka na kolei. Wtedy zaczęła ilustrować książki, pisać pierwsze opowiadania, a rzadziej wiersze. Po wojnie zaczęła należeć do grupy literackiej Inaczej, gdzie wielkie wrażenie wywarł na niej Czesław Miłosz. Rozpoczęła naukę na Uniwersytecie Jagiellońskim, ale nie skończyła ich z powodu niewystarczających środków finansowych. Słynie z limeryków oraz żartobliwych form poetyckich, takich jak lepieje czy moskaliki. Jej książki przetłumaczono do tej pory na 42 języki.
10. 2004 r. Elfriede Jelinek, Austria
za „demaskowanie absurdalności stereotypów społecznych w powieściach i dramatach”.
Przyszła na świat, gdy jej matka miała 43 lata. Zaczęła pisać krótkie utwory, gdy miała zaledwie 6 lat. Jej twórczość porusza tematy feministyczne. Próbuje też zdemaskować genezę ważnych problemów społecznych. Pisze o odradzającym się nazizmie oraz walce w obronie ekologii. Choruje na agorafobię oraz fobie społeczną (dlatego nie odebrała osobiście Nagrody Nobla). Rzadko wypowiada się w mediach, ale często zabiera głos za pośrednictwem swojego bloga.
11. 2007 r. Doris Lessing, UK

ThoughtCo
„jej epicka proza jest wyrazem kobiecych doświadczeń. Przedstawia je z pewnym dystansem, sceptycyzmem, ale też z ogniem i wizjonerską siłą”.
Jest autorką ponad czterdziestu utworów, z czego część należy do gatunku science-fiction. Tworzyła także pod pseudonimem Jane Somers. Początkowo była zafscynowana komunizmem, jednak w późniejszych dziełach wyśmiewa swoje wcześniejsze upodobania polityczne. Słynie z literatury feministycznej.
12. 2009 r. Herta Müller, Niemcy

Goethe Institute
„łącząc intensywność poezji i szczerość prozy przedstawia świat wykorzenionych” .
Urodziła się w Rumunii, lecz rumuńskiego nauczyła się dopiero po przyjeździe do Niemiec, w trakcie nauki w liceum. Później studiowała germanistykę i filologię rumuńską. Jej książki, przetłumaczone na ponad 20 języków, traktują po części o politycznym terrorze. Polskim wydawcą noblistki jest Wydawnictwo Czarne.
13. 2013 r. Alice Munro, Kanada

Maclean’s
jako „mistrzyni współczesnego opowiadania”.
Wiedziała, że chce zostać pisarką już w wieku 14 lat, jednak za zadebiutowała dopiero Tańcem szczęśliwych cieni jako 37-latka. Jej bohaterki (bo najczęściej to właśnie kobiety) stanowią zaprzeczenie literackiego heroizmu. Historie, które pisze, dotyczą codziennego życia i relacji międzyludzkich. Munro bardzo precyzyjnie obserwuje i opisuje rzeczywistość, pozostawiając czytelnikowi wolność w samodzielnym wyciągnięciu wniosków.
14. 2015 r. Swietłana Aleksijewicz, Białoruś

Onet Kultura
za „polifoniczny pomnik dla cierpienia i odwagi w naszych czasach”.
Jej utwory poruszają tematy związane z II wojną światową, samobójstwami czy katastrofą w Czarnobylu. Jej prace nie są wydawane na Białorusi, ponieważ pisarka jest krytycznie nastawiona do panującej władzy, zwłaszcza do samego prezydenta Aleksandra Łukaszenki. Uhonorowana wieloma nagrodami, m.in. Za Budowanie Europejskiego Porozumienia czy bycie Najbardziej Szczerym Człowiekiem Roku.
15. 2018 r. Olga Tokarczuk, Polska

Fot. Damian Klamka/East News. Krakow 26.10.2018. 22. Międzynarodowe Targi Książki w Krakowie
„za wyobraźnię narracyjną, która z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic jako formę życia”.
Tworzy powieści, eseje, scenariusze i poezję. Ukończyła psychologię na Uniwersytecie Warszawskim, w trakcie których opiekowała się osobami zmagającymi się z problemami psychicznymi. Debiutowała w piśmie „Na przełaj” pod pseudonimem Natasza Borodin. Jest feministką, działającą na rzecz ekologii i praw zwierząt.
16. 2020 r. Louise Glück, USA

Fot. Robin Marchant/Getty Images
„za jej niepowtarzalny, poetycki głos, który surowym pięknem czyni indywidualne istnienie powszechnym”.
Urodzona 22 kwietnia 1943 roku eseistka i poetka. Wiersze artystyki to najczęściej wiersze białe, pisane w pierwszej osobie. Poruszają tematy traumy, śmierci, odrzucenia i straty, a następnie uzdrowienia i stania się silniejszą. Na polski wiersze Glück tłumaczą Julia Hartwig i Natalia Malek.
17. 2022 r. Annie Ernaux, Francja

Fot. Ulf Andersen/Getty Images
„za odwagę i kliniczną przenikliwość, z jaką odkrywa korzenie, alienacje i zbiorowe ograniczenia osobistej pamięci”.
Wykładowczyni na Centre National d’Enseignement par Correspondance. Jej utwory charakteryzuje głęboka analiza emocjonalna. Książki pisane są w sposób oszczędny, głęboko nasycone wątkami feministycznymi. Jej debiut literacki to Les Armoires vides (niewydany po polsku) opublikowany w 1974 roku. To powieść autobiograficzna, której bohaterką jest studentka poddająca się aborcji.
Mam nadzieję, że do grona tych wspaniałych kobiet uhonorowanych literacką nagrodą Nobla szybko dołączą kolejne!
A może macie już swoje kandydatki? Dajcie znać w komentarzach!
Wasza
__________________________________
Ten blog jest dla Ciebie. Wszystkie treści tworzę, by dodać Ci wiatru w żaglach! Pomóż mi zdobyć i przekazać Ci jeszcze więcej ciekawej wiedzy: wesprzyj tę formę twórczości, stawiając mi kawę. Dobro wraca!
Najgorsze jest to, że łatwiej wymienić mężczyzn-noblistów niż kobiety 🙂 Super, że zrobiłaś taką listę. Chętnie zerknę na książki noblistek.
Nie powiedziałabym, że literatura jest zdominowana przez mężczyzn – jest mnóstwo wspaniałych autorek (wystarczy spojrzeć na polską grupę Harda Horda, żeby się o tym przekonać. To raczej kwestia tego, że żyjemy w świecie wciąż opanowanym przez patriarchat, gdzie w wielu dziedzinach kobiety nie są po prostu doceniane.
Byłoby cudownie, gdyby nobla dostała Margaret Atwood. Pie
sze naprawdę swietne powieści.
Cóż kobiety mają mniej czasu na pisanie książek.
To one pilnują tych mężczyzn, by mogli dostawać te Noble…
I tylko wyjątkowo, która mogła tak sobie poukładać życie, by robić to co chciała.
szczególnie w zeszłych latach i stuleciach.
Cóż niewiele kobiet miało czas , by robić to co chciały…